Page 32 - ChemLife Sayı 30

32 CHEMLIFE KIMYA VE TEKNOLOJILERI GAZETESI SEKTÖREL GELIŞMELER

BEBEK BEZLERINDE LASTIK

KULLANIMININ BEZIN KRITIK

PERFORMANSLARINDAN GERGINLIK

DEĞERI ÜZERINE ETKISI

Ezgi SAYINKAPLAN, Recep Şaban DOĞAN
Kıdemli Ar- Ge Mühendisi – Kimya Mühendisi, Ar- Ge Mühendisi, Kimyager
Evyap Sabun Yağ Gliserin San. ve Tic. A.Ş.
[email protected], [email protected]

Özet sonlarına doğru Almanya'daki I.G.Far- orijinal durumlarına geri döner. Esneme ve iyileşme yeteneğine sahip
benindustrie laboratuvarlarında poli-i- Spandex, ilk olarak kadın iç çamaşır-
Elastanlar, herhangi bir kuvvetle çekil- zosiyanat ve poliolden poliüretanların larının üretiminde kullanılırken, günü-
diklerinde belli bir derecede uzamaya sentezi için poliaddisyonu keşfedip müzde tüm giyim alanlarında kullanıl-
sebep olan, kuvvet yok olduğunda ise günümüz poliüretanının üretilmesinde maktadır. Erkek takımlarından çocuk
tekrar eski haline dönme özelliğine yol gösterici olmuştur. O zamandan giyimine, ayakkabıdan bebek bezlerine
sahip poliüretan-elastomerden yapılı beri, yüksek performanslı poliüretan kadar çok farklı sektörde spandeks
ipliklerdir. Sektörde Spandex, lycra elastomerler uygulamalarında tercih kullanılmakta ve spandex kullanımı
veya lastik olarak da bilinirler. Tekstil- edilen malzemelerdir. Poliüretan mal- hızla büyümektedir [5].
den, ayakkabıya hatta bebek bezlerine zemeler farklı şekilde gelişimi devam
kadar çok farklı sektörde yaygınca etmiştir [1]. Bebek bezlerinde lastik kullanımının
kullanılmaktadırlar. Bebek bezlerin- yeri oldukça kritik önem taşımaktadır.
de kullanılan lastiklerin gerginliği; Poliüretanlar, her bir kurucu zincirin Bezin bebeğin anatomik vücuduna
ne bebeğin bacak bölgesinde sızma uzunluğu boyunca üretan grupları tam oturmasını sağlamak, bebeğe
oluşmasına neden olacak kadar az, ne içeren ‘-NH – CO – O–‘ polimerlerdir. bezin içerisinde dahi özgürce hareket
de bebeğin bacağını sıkarak burada Bu liflerin % 99 elastik geri kazanım Şekil 1. Elastan polimer zincirindeki sert etmesini sunmak, bacak ve bariyer
kızarıklık/tahriş oluşturacak kadar çok özelliğine sahip oldukları bilinmekte- ve yumuşak segmentler kısımlarından sızmaları engellemek
olmalıdır. Dolayısıyla bebek bezlerinde dir. Ayrıca yüksek esnetilebilirliğe (% amacıyla lastik kullanılmakla birlikte
kullanılan lastiklerin gerginliği bezin 500'e kadar) sahiptirler, esnetilebilir- Elastan liflerinin yapısı son zamanlarda ülkemizde de üretimi
performansını belirlemede oldukça liğin gerçek değeri elastan polimerik yapılan külot tipi bebek bezlerinde
kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada zincirlerin bileşimi ve bunları üretmek Elastan lifleri yuvarlak veya kare ke- de bezi bel kısmında çok sayıda lastik
lastiklerin gerginliğini etkileyen para- için kullanılan yöntem ile belirlenir. sitlere sahiptir. Doğrusal yoğunluk kullanılmaktadır. Bebek bezlerinde
metreler incelenmiştir. Avrupa'da, bu lifler genellikle Lycra fiberlerin gerekli olduğu uygulamaya kullanılan spandexlerin gerginliği;
lifleri olarak bilinir (ancak Roica ve bağlı olarak 20 ila 6000 dtex arasında ne bebeğin bacak bölgesinde sızma
Giriş Dorlastan gibi diğer markalar da ayrı- değişebilir. Dtex, bir kalınlık ölçüsüdür oluşmasına neden olacak kadar az, ne
ca bulunmaktadır.) ve Amerika Birleşik ve 10000 metre lastiğin/ipliğin denk de bebeğin bacağını sıkarak burada
Herhangi bir kuvvetle çekildiklerinde Devletleri'nde ise Spandex olarak geldiği gram cinsinden ağırlığı belirtir kızarıklık/tahriş oluşturacak kadar çok
belli bir derecede uzama gösteren, bilinmektedirler [2]. [2]. olmalıdır.
uzamaya sebep olan kuvvet yok ol-
dugunda ise tekrar eski haline dönme Poliüretan elastomerler, yumuşak seg- Elastan lifleri eriyik ekstrüzyon, re-
özelliğine sahip olan poliüretan-elasto- ment adı verilen göreceli olarak esnek aksiyon eğirme, çözelti kuru eğirme
mer liflerinden yapılan ipliklere elastan bileşenden türetilen bir makrodiyolden ve çözelti yaş eğirme dahil dört farklı Şekil 2. Külot bez üzerinde lastik uygula-
denilmektedir. oluşan ve sert segment adı verilen ve şekilde üretilir. Bu yöntemlerin her biri, masının şematik gösterimi
nispeten sert bir diizosiyanat ve zincir bir ön polimer üretmek için monomer-
Bir zamanlar, kauçuktan yapılan lifler genişleticiden türetilen lineer bölüm- lerin reaksiyona sokulmasının ilk aşa- Bebek bezi ürünlerinde lastik uygu-
baskın elastomerik lif türü idi, ancak lenmiş (segmented) kopolimerlerdir masını içerir. Daha sonra ön polimer, laması özellikle esnek malzemelerin
birkaç farklı polimerik türden üretilen [3]. çeşitli şekillerde reaksiyona girer ve uygulamasına yönelik özel olarak
elastomerler büyük ölçüde bunların uzun bir lif üretmek için çekilir. Çözelti tasarlanmış tutkal ile yapılmaktır.
yerini almıştır. Ticari terimler açısından Gevşemiş durumda, yumuşak segment kuru eğirme, dünyadaki spandeks Polibüten bazlı ve poliamid gibi PSA(p-
en önemlisi, kütlece% 85 veya daha yapıları gevşek bir şekilde düzen- liflerinin % 90'ından fazlasını üretmek ressure sensitive adhesive) olmayan
fazla (bölümlenmiş) poliüretan içeren lenmiştir ancak fiber uzatıldığında, için kullanıldığından genellikle üretim yapıştırıcılar bebek yağları ve losyona
elastanlardır. segmentler çözülür ve fiber ekseni prosesi olarak çözelti kuru eğirme karşı dayanıklılık gibi bir takım faydala-
ile daha uyumlu hale gelir. Gerilimin yönteminden bahsedilir [4]. ra sahip iken stiren blok kopolimerler
Otto Bayer ve meslektaşları 1930'ların serbest kalması üzerine, segmentler (SBC) bazlı tutkallar yaygın olarak