Page 4 - ChemLife Sayı 54

4 CHEMLIFE KIMYA VE TEKNOLOJILERI GAZETESI SEKTÖREL GELIŞMELER

“DEMIR”

SÜRDÜRÜLEBILIR

KIMYA’YI MÜMKÜN

KILABILIR MI?

Olefinlerin, oksosentez olarak da bili- lerle rekabet edebilmesi için şüphesiz meyi başardı. Püf nokta, substratla- finlerin hidroformilasyonu için hidro-
nen Hidroformilasyonu, kimyadaki en daha kat edilecek çok yol var. Ancak rın önce katalizör molekülleriyle bir jen atomu kopması yoluyla trioksanı
önemli endüstriyel süreçlerden biridir. rodyum veya iridyum gibi değerli me- kompleks oluşturması ve bunun ultra aktive etmektedir.
1938'de Otto Roehlen (Ruhrchemie) tallerin kolayca bulunabilen alterna- hızlı bir reaksiyonda ışıkla parçalanma-
tarafından geliştirilen bu süreç kulla- tiflerle değiştirilmesi, sürdürülebilir sıdır. Elde edilen reaktif parçalar daha Kaynak: https://www.chemeuro-
nılarak, yılda 10 milyon tondan fazla kimyaya giden yolda kaynak tasarrufu sonra kimyasal reaksiyonları tetikleye- pe.com/en/news/1183996/
okso ürünü üretilmektedir. Kullanılan sağlayan süreçlerin geliştirilmesi için bilir. Geliştirilen hidroformilasyon da on-the-way-to-sustainable-che-
ana katalizörler, olefinlerin yüksek elzemdir." bu prensibi takip eder: bir demir-klor mistry-iron-makes-it-possible.html
sıcaklıklarda (150-200 °C) ve basınç- bağının ışıkla indüklenen kopması klor
larda (150 ila 300 bar hidrojen/kar- Fotokataliz, yani kimyasal radikalleri üretir, bu da daha sonra ole-
bon monoksit) çok verimli bir şekilde sentez için ışığın kullanımı,
istenen ürünlere dönüştürülebildiği organik kimyada aktif araştırma
rodyum katalizörleridir. Rodyum dün- alanlarından biridir.
yadaki en nadir metallerden biridir: 1
gramı yaklaşık 140 euro’dur. Buna kar- Organik moleküllerin ışık tarafından
şılık, her yerde bulunan demirin fiyatı etkili bir şekilde uyarılması için aracı
ton başına sadece 120 euro’dur, çok katalizörler kullanılır. Altından daha
daha az toksiktir ve çok daha ucuzdur. az yaygın olan rutenyum veya iridyum
gibi değerli metaller de bu amaç için
Regensburg Üniversitesi'ndeki araştır- ağırlıklı olarak kullanılır. Uzun zaman-
macılar, demir katalizini ve ışığı birleş- dır, dünyada bol miktarda bulunan de-
tirerek elektronca zayıf olefinleri oda mir veya bakır gibi metallerin, ışıkla
sıcaklığında ve atmosfer basıncında başlatılan uyarılmış durumlarının çok
hidroformillemede başarılı oldukları- kısa ömürlü (nanosaniyeler veya hatta
nı bildirdiler. Zehirli karbon monoksit pikosaniyeler) olması ve bu nedenle
yerine, formaldehitin bir trimeri olan moleküllerle reaksiyona girmelerine
ucuz 1,3,5-trioksan kullanarak bunu olanak sağlamaması nedeniyle foto-
başardılar. Geliştirilen sürecin, ilgili katalizör olarak daha az uygun olduğu
hidroasilleşmelere ve hidrokarboksil- varsayılmıştır.
leşmelere de genişletilebilme özelliği-
de gösteriyor. UR'deki Organik Kimya Prof. Reiser'in araştırma grubu, baş-
Enstitüsü'nden Prof. Dr. Oliver Reiser, langıçta fotokataliz için bakır ve daha
"Bu yaklaşımın rodyum katalizli süreç- yakın zamanda da demir kullanabil-