Page 27 - CHEMLIFE 37

27
KÖŞE YAZSISI www.chemlife.com.tr CHEMLIFE

*Genetik materyal (DNA veya [2]. Zarflı virüsler hücreyi öldür- da onları misafir oldukları hücreye mezlik, bilim camiası için sürekli
RNA); Virüslerin en önemli unsu- mesine gerek kalmayan bir işlemle tamamıyle bağımlı yapar. Do- bir endişe kaynağıdır. Çiçek has-
ru genetik materyal olan nükleik dışarıya tomurcuklanabildikle- layısıyla misafir oldukları hücre talığına, Orthopoxvirüs cinsine ait
asid’dir (RNA veya DNA). Nükleik rinden dolayı ayrılmak için konak olmadan çoğalamayan tek mikro- variola virüsü (VARV) neden ol-
asid, koruyuculuk görevini üstle- hücrelerini öldürmelerine gerek organizmalardır. Misafir oldukları maktadır. Geçen yüzyılda, insan-
nerek sarmal bir nükleoprotein yoktur, bu yüzden kalıcı enfek- (konakçı) hücre ile temas ettikten ların çiçek hastalığından kurtuldu-
kompleksi oluşturmak için koru- siyona sebep olabilmektedirler. sonra, virüs genetik materyalini ğunu, bu hastalığın yenilebildiği
yucu kılıf (kabuk) formunda olan Zarflı virüs bozulmadığı sürece bu konakçı hücrenin içine gön- ilan edilmiştir fakat yinede teh-
veya nükleik asid (NA) ile sıkı bir kolayca bulaşabilir (konak hücre derir ve bu hücrenin fonksiyon- likeli patojenlerin ortaya çıkma-
iletişim halinde olan bir veya daha reseptörünün viral zarfı tanıdığı larına el koymuş olur ve onun sından sorumlu mekanizmaların
fazla viral polipeptitler ile işbirliği protein parçasından dolayı) [3]. yönetimini ele geçirir. Hücreyi ele yapısı tam olarak çözülememiştir.
halindedir. Nükleikasid/protein geçirdikten sonra, virüs kendini Çiçek hastalığı hakkında geniş
veya protein/ protein etkileşimleri kopyalamaya başlar ve daha çok bir yelpazede epidemiyolojik ve
virüslerin morfojenisinde (yapısal viral protein ve genetik materyal tarihsel bilgiler içeren çeşitli orto-
özelliklerin köken ve gelişimi) üretir [1]. poksvirüslerin moleküler genomik
önemli bir rol oynamaktadır. Bu verilerinin evrimsel analizleri,
etkileşimler nükleoprotein komp- Virüsler, farklı boyut ve şekilde VARV’nin ortaya çıkışını tarihlen-
leksinin sarmal şekilde mi veya olabilirler. Virüsler; nükleik asit dirmeyi mümkün kılmıştır. VARV
nükleozomların diziliş şekillerini Şekil1. Bütün bir virüs partikülü tipine, büyüklük ve morfolojisine, genomunun en yakın ilişkili oldu-
veya ikozahedral kabuklu mu olan viryonun kısımları [4] zarf ve kuyruk gibi ek yapılarına ğu ortopoksvirüslerin genomları
olacağını belirlemektedir. ve enfekte ettiği hücrenin tipine ile karşılaştırılması VARV’nün
Virüslerin çapı pavovirüsler gibi göre (hayvan, bitki, insan gibi) Afrika kıtasının doğusunda 3000
*Genetik materyali koruyan olması durumunda 20 nanomet- sınıflandırılabilirler. Virüslerin ile 4000 yıl önce ortaya çıktığını
protein, kapsid; nükleik asid reden yüzlerce nanometrelere insanlarda sebep olduğu bazı has- göstermektedir. Develerin Afri-
veya nükleoprotein kompleksini (filovirüs olması durumunda) ka- talıklar; çiçek hastalığı, soğuk al- ka'ya girişi ve iklimdeki eşzamanlı
çevreleyen en dışta bulunan pro- dar değişkenlik gösterir [3]. gınlığı ve grip, kızamık, kızamıkçık, değişiklikler, bir ata virüsünün
tein kılıftır. Kapsidler, genellikle kabakulak, zona, hepatit, uçuk, farklı evrimini tetikleyen ve böy-
kübik simetriye (çoğunluğu iko- polyo (çocuk felci), kuduz, ebola lece VARV'ın ortaya çıkmasına
zahedral) sahiptir fakat silindirik ve hanta ateşi, AIDS, SARS’dır. neden olan başlıca faktörler ola-
formda olanlar da vardır. Kapsidi rak görülmektedir. [6].
oluşturan morfolojik birimler Çeşitli kaynaklardan türeyip in-
yani yapıtaşları kapsomer olarak sanları etkileyen bazı virüs çeşit-
adlandırılır. Bu kapsomerler farklı leri kısaca aşağıda anlatılmıştır.
virüslerde farklı şekillerde dizil-
miş olup, bu dizilimler virüslerin a. Influenza (Grip) Virüsü
simetrik yapılarını oluştururlar.
Virüslere şeklini ise bu yapı ver- Influenza virüsleri replikasyon için
mektedir. Nükleokapsid (NC) ise; Şekil 2. Staphylococcus aureus viral orijinli RNA'ya bağlı bir RNA
ikozahedral, helikal yada komp- bakterisi ve bazı virüslerin rölatif polimerazı gerektiren; segmentli,
leks simetri yapısında olabilen boyutları [3] negatif zincirli RNA genomları
koruyucu protein kılıfı kompleksi ile karakterize edilir. A,B,C ve D
içeren bir nükleik asiddir. olmak üzere 4 tip influenza virü-
sü vardır. İnsan influenza A ve B
*Bazı virüslerde ise virüsün virüsleri her yıl mevsimsel has-
dış yüzeyinde bulunan protein talıklara sebep olmaktadır. İnflu-
üzerine sarmalanmış lipidler enza A virüsleri, grip hastalığının
bulunmaktadır. Genellikle ko- küresel salgınlarına neden olduğu
nakçı hücre membranından bilinen tek grip virüsüdür. Yeni ve
tomurcuklanarak edinilir. Bazı farklı bir influenza A virüsü ortaya
vürüsler konak hücrenin plazma çıktığında hem insanları enfekte
membranının özel bölümlerinden edebilen hem de insanlar arasında
tomurcuklanır; örneğin, ebola yayılma yeteneğine sahip bir pan-
virüsü sfingomiyelin, kolestrol ve demi ortaya çıkabilir. Influenza C
glikoproteince zengin lipid yığını virüsleri genellikle hafif hastalığa
ile ilişkilidir. Pox virüs, diğer virüs- sebep olurlar ve grip salgınına
lerin tomurcuklanırken kullandığı sebep olmadığı düşünülmektedir.
mekanizmadan farklı bir mekaniz- Influenza D virüsleri çoğunlukla
ma ile tomurcuklanan nadir olan büyük baş hayvanları etkiler ve
bir virüstür [1]. insanlarda enfekte olduğu veya
hastalığa neden olduğu bilinme-
*Envelope veya virüs zarı olarak mektedir [5].
geçen bu yapı; peplomer adı Şekil 3. Bazı DNA viruslerinin rö-
verilen glikoprotein çıkıntılara latif boyutarı (sol) Bazı RNA virus- b. Variola virus (Çiçek virüsü)
(sivri uçlu, yumru vs.) sahip çift lerinin rölatif boyutarı (sağ) [3] Şekil 4. Variola (Çiçek) virüsü
katmanlı lipidlerdir. Coronaviridae İnsanlığın en büyük tehditlerinden elektron mikroskop görüntüsü
gibi bazı virüslerin zarları (envelo- Virüsler ribozom içermezler do- biri olan çiçek hastalığının köke- (sol), Variola (Çiçek) virüsü viryon
pe) ekstra protein de içermektedir layısıyla protein üretemezler. Bu ninin nerden geldiğine dair biline- yapısı gösterimi [7]