Page 38 - ChemLife Sayı 45

38 CHEMLIFE KIMYA VE TEKNOLOJILERI GAZETESI

ÇAMAŞIR YIKAMA

ÜRÜNLERININ

PERFORMANS

TESTLERINDE

KULLANILAN

LEKELER

Yazan: Zeynep Askeroğlu,
Eczacıbaşı Tüketim Ürünleri
Ar-Ge Yöneticisi

Tüketicilerin çamaşır deterjanı satın Laboratuvarda yapılan performans doğru optik ağartıcı içermeyen
alırken aradıkları farklı özellikler testlerinde standardize edilmiş beyazlatılmış pamuk kumaş,
bulunmaktadır. Bu özelliklerin en leke bezleri ya da el yapımı olarak karbon siyahı-yağ-kan, kakao, kan-
önemlilerinden bir tanesi de leke tanımlanan özel leke bezleri süt-Çin mürekkebi, sülfür siyahı,
çıkartma performansıdır. Bunlar kullanılmaktadır. Bazı leke tipleri gri pamuk kumaş, kırmızı şarap
bir bebek deterjanı açısından için standardize edilmiş lekeler lekeleri bulunmaktadır. Optik
değerlendirildiğinde; ebeveynlerin, bulunmayıp sadece el yapımı lekeler ağartıcı içermeyen beyazlatılmış
‘deterjanın zararlı ya da tekstilde bulunmaktadır. Bu leke bezlerine kumaş, deterjanın beyazlar
kalıntı bırakan kimyasallar örnek olarak EMPA, WFK, CFT, WE üzerindeki etkisini gözlemlemek için
içermemesine’ ve ‘lekelerin markalı leke bezleri verilebilir. Leke bulunmaktadır.
çıkartılmasına’ önem verdiği bezlerinin ayrı ayrı alındıktan sonra
görülmektedir. Şekil 1. Sinner Çemberi tek bir kumaş üzerinde bir araya
Sinner çemberinde de görüldüğü getirilmesiyle testler yapılabildiği
Çamaşır yıkama performansını gibi bir ürünün leke çıkartma gibi, leke bezi üreticileri tarafından
etkileyen başlıca faktörler; sıcaklık, performansını farklı ürünlerle özel olarak üretilmiş karma leke
mekanik hareket, yıkama süresi kıyaslamak için aynı makinede bezleri de bulunmaktadır. Ayrıca
ve kimyasal/temizlik maddesidir. ve aynı program kullanılarak doğal ve sentetik oluşuna göre
Kolano Christoph ve arkadaşlarının yıkamalar gerçekleştirilmelidir. tekstil tipi de lekelerin çıkartılması
belirttiği gibi bu 4 kriter, sinner- Ayrıca makinelerin yıkama üzerinde etkilidir [3].
circle (Sinner çemberi) olarak süresini yıkama şartlarına göre
tanımlanmaktadır. Modern değiştirmemesi, programı uzatıp Swissatest firmasının ürettiği EMPA
çamaşır makineleri, kullanıcının kısaltmaması (fuzzy logic/bulanık 102, pamuk kumaş üzerinde 15
ihtiyacına yönelik farklı programlar mantık özelliğinin olmaması) ve farklı leke ve bir adet lekesiz kısım
içermektedir. Yapılan çalışmalarda yıkama sırasında kullanılan su içeren karma bir leke bezidir, şekil
40 °C’den sonra sıcaklığın temizleme sertliğinin ve sıcaklığının hep aynı 2’de görülmektedir. 1’den 16’ya Şekil 2. EMPA 102(sol) ve EMPA
oranına etkisinin azalarak arttığı olması, kıyaslamanın doğru bir doğru sırayla makyaj, köri, kırmızı 103(sağ) leke bezi
görülmüştür. Tüm lekeler için şekilde yapılabilmesi açısından önem şarap, boş, spagetti sosu, kan, tatlı,
temizleme oranı üzerindeki en etkili taşımaktadır. Performans testlerini kaka, çay, beta karoten, çimen, Çay, kahve, kırmızı şarap, meyve
parametre, süredir. Sürenin etkisi gerçekleştirmek için ASTM ve AISE hayvansal yağ ve boya, bebek suyu gibi lekeler, yapısında güçlü
de azalarak artma eğilimindedir Standartları ve Ecolabel Çamaşır maması, kil, tereyağı, motor yağı kromofor yapılarına sahip ve
[1]. Düşük enerji tüketimi ve Deterjanı Test Protokolü gibi çeşitli lekelerini içermektedir. Bebek tekstil üzerinde belirgin bir şekilde
maliyet için düşük sıcaklıklar, kaynaklardan yararlanılabilir. maması lekesi, çeşitli yağlar, havucun gözlemlenebilen lekelerdir ve
tekstilin yıpranmasının azaltılması yapısında bulunan beta karoten ağartılabilir lekeler olarak tanımlanır.
ve çamaşır makinesinin kullanım Lekeler; tekstilin belirli bir gibi lekeleri içerdiği için bu karma Suda az çözünen nişasta ve protein
ömrünün uzatılması için daha bölgesinde yoğunlaşmış halde leke bezi; bebek kıyafetlerini lekeleri, tekstil yüzeyine tutunarak
düşük mekanik etki ve zamanın bulunan nokta, benek, toz yıkamak için oluşturulmuş deterjan hidrofobik kirlerin tekstilden
tüketiciler için önemli olmasından veya kirdir. Lekeler oluşum ve leke çıkartıcı gibi ürünlerin leke uzaklaştırılmasını zorlaştırmaktadır.
dolayı kısaltılmış yıkama programı kaynaklarına, bileşimlerine veya performans testinde kullanılmaya Enzimler; büyük moleküllü yağ,
süreleri trend haline gelmektedir. duyarlı oldukları parametrelere uygun olan bir leke bezidir. protein ve nişastayı parçalayarak
3 parametrenin yıkamaya etkisinin bağlı olarak birçok şekilde yüzey aktif maddelerin lekeleri
azalmasından dolayı kimyasal etki, sınıflandırılmaktadır [3, 4]. Günlük Swissatest firmasının ürettiği EMPA temizlemesine yardımcı olmaktadır
başka bir deyişle tekstili yıkamak hayatımızda tekstiller üzerinde 103, 7 farklı leke içeren çeşitli leke [3].
için kullanılan ürünler giderek önem farklı lekeler oluşabilmektedir. çıkartma performans denemelerinde
kazanmaktadır [1], [2]. Dolayısıyla bir ürünün leke çıkartma kullanılabilecek bir leke bezidir Çamaşır deterjanlarının performans
performansını tek bir leke kullanarak ve şekil 2’de gösterilmektedir. Bu değerlendirmesi için hazırlanmış
ölçmek mümkün olmayacaktır. leke bezinde yukarıdan aşağıya Ecolabel Protokolü’nde performans