Page 35 - ChemLife Sayı 04

KÖŞE YAZILARI

KIMYA BILIMININ

KENDİNE HAS DOĞASI

Yazan : Yrd.Doç.Dr. Davut SARITAŞ
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Bilim Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü
“

‘‘Fen bilimleri denilen bilimler aynı temel özelliklere mi sahiptir? Bunları birbirinden ayrına
özellikler var mıdır? Bu sorular gündemimize sıkça gelen sorular olmadığı gibi basit sorular da
değildir. Esasen Kimya bilimi yakından bakıldığında diğer fen bilimleri içerisinde kendi farkını çok
belirgin bir şekilde gösterir.”

Bilim tarihi bilimi anlamak için felsefesinde ve kimya eğitiminde 3. Kimya bir aksiyon bilimidir (7)
yapılan her türlü girişimin felsefi son zamanlarda özellikle dikkat ve hayat doğrudan dokunan bir
olması gerektiğini göstermiştir. Bi- çekilmektedir (4). bilimdir. Örneğin; hayata dair
limi anlama faaliyeti olan bilim fel- teknolojik uygulamaları diğer
sefesi (1), epistemoloji, ontoloji ve Peki kimyayı diğer fen bilimlerin- temel alanlara göre daha hisse-
metodoloji boyutları ile bilimi ele den ayıran nitelikler nelerdir? Bu dilirdir (İlaç, kozmetik vb.)
alır ve inceler (2). Bilim felsefesin- soruya bir çırpıda cevap vermek
de bilim nedir? sorusuna verilmeye mümkün değildir. Ancak burada bir 4. Kimyanın kendine has bir evren- www.chemlife.com.tr
çalışılan cevaplar incelendiğinde kapı aralayacak bazı ana hatlara sel ve sembolik dili vardır(8,9). Yıldırım, C. (1985).
karşımıza çıkan tablo adeta şu iki değinmek mümkündür; Örneğin; teknik terimlerden
soruyu cevaplama çabasını göz oluşan dili haricinde kendine has 2. Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul:
Paradigma Yayınları, Cevizci, A. (2002).
önüne sermektedir; 1. Kimyanın epistemolojik fark- ve seviyeleri olan bir sembolik
lılıkları vardır. Örneğin; Kimya dili vardır. Kimya fen bilimleri 3. History and philosophy of science
as a guide to understanding nature of
1. Bilimsel bilgi nedir? yasaları diğer fen bilimleri ya- arasında sembolizmi en etkin science. Revista Científica, 24, 7-16. Doi: 35
salarından oldukça farklıdır.(örn. şekilde kullanan ve semboliz- 10.14483/udistrital.jour.RC.2016.24.a1,
2. Bilimsel bilgi nasıl üretilir? periyodik yasa gibi(4). Ayrıca min en önemli olduğu bilimdir. Niaz, M. (2016).
kimya birbirine alternatif olanlar 4. Breaking the law: promoting doma-
Bilimlere ve öncelikle temel fen da dâhil (örn. Molecular Orbital 5. Kimyanın sanat ve estetikle in-specificity in chemical education in the
bilimlerine (fizik/kimya/biyoloji) bu Theory ve Valence Bond Theory) yakın ilişkisi vardır. Örneğin; mo- context of arguing about the periodic law.
Foundations of Chemistry,9-247-263,
sorular eşliğinde baktığınızda hep- belki de en fazla model ve teori leküler tasarım ve modelleme Erduran, S. (2007).
sini kapsayan net cevaplar bulmak kullanan bilimdir. gibi. Ağustos - 2017
zorlaşır. Her bilim alanında başta 5. Whole-Part Strategies in Quantum
Chemistry: Some Philosophical and
bilimsel bilginin niteliği olmak Mereological Lessons, HYLE– International
üzere epistemolojik bazı temel Journal for Philosophy of Chemistry, 20(1),
farklılıklar ile karşılaşırsınız. Esasen 141-163, Llored, J.P. (2014). http://www.
hyle.org/journal/issues/20-1/llored.htm.
bilim tarihinde temel fen bilimle-
rinde karşılaşılan bu farklılıkların 6. Mereologies as the grammars of chemi-
geçici olduğu savunulmuştur. cal discures, Foundations of Chemistry, 13
(1), 63-76, Harré, R., Llored, J.P. (2011). doi:
Örneğin kimyanın zamanla fiziğin 10. 1007/s10698-011-9103-2.
bir alt dalı olacağına dair ön görüler 7. Chemistry, knowledge through actions?
dahi yapılmıştır (örn. physicalism). International Journal for Philosophy of
Ancak gelinen noktada şu açıktır Chemistry, 20 (1), 93-116, Laszlo, P.
ki böylesi bir durum olmamıştır. (2014)
Bilimlerin ortak özellikleri kadar 8. Contemplating the finger: Visuality and
her bilimin kendine has doğasını the semiotics of chemistry. Interna-
öne çıkaran özelliklerin de olduğu 2. Kimyanın metodolojik farklı- 6. Tüm bunlar kimyayı diğer temel tional Journal for Philosophy ofChe-
mistry,4(1),3-27, Weininger, S. J.(1998).
kanısı daha da güç kazanmıştır. lıkları vardır. Örneğin; Kimya fen bilimlerinden ayıran kimya-
Literatürde bu durum “bilimin indirgemeci değil holistik bir nın “alana özgü yönlerini” ortaya 9. Interdependent operations in chemical
doğasının alana özgü yönleri” bilimdir, kimyada maddesel koyan özelliklerinden bazılardır. language and practice. International
Journal for Philosophy of Chemistry, 7(1),
(Domain-Specific Aspects of mereolojik ilişki (5,6) (parca-bü- Hayata dokunan bir bilim olarak 31-50, Jacob, C. (2001).
Nature of Science) etiketi ile ifade tün) ilişki son derece önemlidir. kimyanın doğasının anlaşılma- 10. Aesthetics of chemical products.
edilmektedir (3). Bu nedenle kimya maddeyi izole sında ve kimyanın öğretilmesin- HYLE--International Journal for Philosophy
halde tek tek yapıtaşları açı- de bu özelliklerin kavratılması of Chemistry, Vol. 9, No.1, pp. 73-104,
Temel fen bilimleri arasında bu ko- sından değil onların birbirleri ile öncelikle amaçlanmalıdır. Schummer, S. (2013).
nuda kimya özel bir yere sahiptir. olan ilişkileri ile bütüncül olarak
“Kimyanın kendine has doğası” da inceler. Kaynaklar Anahtar Kelimeler: Kimya, Kimya Felsefesi,
diyebileceğimiz bu yönlere kimya 1. Bilim felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, Kimyanın Doğası, Bilimin Doğası