Page 22 - ChemLife Sayı 18

bizim yaptığımız gibi belirgin birçok bölgeye gönderiliyor. Çok doğru, zaten mı bu noktada, korkunun
devreler üzerinde çalışan Serotonin seviyesini belirli bir korkularımızın çoğunu kalıtımsallaşması gibi bir
hayvan araştırmaları şart, ki ilaçla artırdığınızda beyindeki öğrenilmiş korkulardır. durumdan söz edebilir miyiz?
bunlar günümüz nörobiliminde bütün serotonin seviyesi Bizim çalıştığımız korkular Kalıtımsallık her psikolojik
çok önemli bir yer tutuyor. artıyor; fakat amaç bu değil. da doğuştan gelen korkular süreç için geçerli. Nasıl ki
Amaç, sadece gereksiz değil. Bunlar öğrenilir ve birçok korkunun öğrenilmiş
korkuları yaratan yani sorun unutulur. Yeni bir korku
Anksiyete, depresyon gibi teşkil eden devrelerdeki oluşunca beyinde bir korku olduğunu söyledik, buların
kalıtımsal tarafı da var. Her
hastalıklar herkeste aynı serotonin seviyesini devresi ortaya çıkıyor, yani psikolojik süreçte olayın
semptomlarla ya da eşit artırmak, sadece o devreleri belirli nöronlar birbirleriyle bir kısmı çevresel, bir kısmı
seviyede gözlemlenmiyor. değiştirebilmek. bağlantılar kurarak veya kalıtımsaldır. Kalıtımsal olarak
Her insanın hikayesi farklı mevcut bağlantılarını sizin nöronlarınızın belirli
olduğu için her problem de etkinleştirerek, birbirlerini özellikleri olur, siz öğrenmeyle
farklı seyir izleyebiliyor. Bu Bu çalışmalar ilerledikçe aktive ediyorlar. Diyelim ki onları beslersiniz ve ortaya
noktada genel bir kıstas var çok daha hızlı bir şekilde bu nöronal devre köpekten çıkacak devreler buna
mı, beyin nasıl dönüşüyor bu bu devreleri değiştirmek korkmayı kodluyor. Sonra ne göre şekillenir. Örneğin bir
süreçte? mümkün olacak değil mi? oluyor da köpekten korkmayı hastalığa yatkınlığınızın olması
bırakıyoruz? Nörobilim
Bilinen genel değişiklikler var, Evet, tabii. Yakın zamanda açısından ilginç bir soru bu. o hastalığı geçireceğiniz
örneğin majör depresyonu insanlarda belirgin devreleri Demek ki o devrede bir anlamına gelmez ama bu
olan bir hastanın beynini seçici olarak inaktive edip değişiklik oluyor. O devreyi hastalıkla ilgili sağlığınıza daha
MR cihazı ile incelediğinizde, belirli bir korku belleğini tespit edip yok etmekten fazla dikkat etmeniz gerekir.
genellikle amigdalasının diğer silmek mümkün olacak. Bizim bahsettik ama o devreyi Sadece hastalıklar için değil,
insanlara göre daha büyük gibi, şu anda dünyada bunu oluşturan nöronlar sadece korku dahil diğer duygusal
BİLİMSEL
olduğunu görüyorsunuz. Buna hayvan modellerinde çalışan köpek korkusunu kodlamıyor. öğrenmeler için de geçerli
karşın, bipolar depresyonda bir çok laboratuvar var. Bu Beyinde sadece tek bir bu durum. Bizim çalıştığımız
olan bir hastanın beynine MR amigdalayı bütünüyle ortadan korku belleğini kodlayan, sıçanların bazıları korkuyu
ile baktığınızda amigdalasının kaldırmaktan, yani beynin tek bir devrenin parçası çok kolay, bazıları daha zor
daha küçük olduğu yani korku devrelerini tamamen olan nöronlar yok, çok daha öğreniyor. İnsanlarda da bu
büzüştüğü görebiliyoruz. yok etmekten farklı bir durum. ekonomik bir sistem var. durum aynı.
Bunun dışında serotonin Bir hayvanın amigdalasını Mesela, teorik olarak, köpek
düzeyinde değişiklikler oluyor, tamamen yok ettiğimizde o korkusunu kodlayan devre
bu da asetilkolin gibi, nöronlar hayvan artık korku davranışı ve yükseklik korkusunu Teknoloji anlamında
arası iletişimde kullanılan göstermiyor. Bu nedenle kodlayan başka bir devre araştırmalarınızı destekleyen
bir kimyasal. Depresyonda tehditleri algılayamıyor ortak nöronlar kullanabilirler, yöntemlerden bahsettik,
beyindeki genel serotonin ve çok yaşamıyor. Ancak ki yükseklik korkusu doğuştan bu konuda eklemek
seviyesinde düşüş oluyor. burada bahsettiğimiz tip istedikleriniz var mı?
22 gelen bir korkudur. Bu
Zaten bir çok antidepresan seçici çalışmalar artık hipotetik örnekte bile az Dediğim gibi bilim teknolojiyi
ilaç farklı yollarla serotoni mümkün. Örneğin travmatik önce bahsettiğimiz seçici
seviyesini ya da serotoninin bir olay yaşamış birinin inaktivasyon yöntemlerinin üretiyor fakat teknoloji de
etkilerini arttırarak çalışır. beyninden başka işlevleri uygulamadaki sorunlarını bilimi şekillendiriyor. Teknoloji
Bunun ötesinde ne kadar pek etkilemeden, sadece o görebiliyoruz. Fakat biz artık bilimsel paradigmayı yani
çok şey bilirsek, tedaviyi de korkuyu kodlayan devreyi biliyoruz ki unuttuğumuz bilimin yapılışını, bilimsel
o kadar etkili hale getiririz. silmek istiyorsunuz, bunu korkumuzun altında yatan soruları, bu soruların içeriğini,
soruş tarzını ve cevaplama
Sonuçta önemli olan beyindeki yapmak teorik olarak mümkün. nöronal devrede bir şeyler tarzını değiştiriyor. Günümüz
bozulan devreleri düzeltmek. Belirttiğim gibi, günümüzde değişiyor ve bu devreyi nörobilimi bunun çok güzel
kimya teknolojileri gazetesi I I www.chemlife.com.tr
Bunun için ilk yapmamız bunu en etkili şekilde terapiyle oluşturan nöronlar belki bir örneği. Özellikle moleküler
gereken bir bölgenin büyüyüp yapabiliyoruz, çünkü ilaçlar de yeni devrelerin parçası biyoloji ve genetik alanındaki
küçüldüğünü bilmenin farklı sistemleri de etkiliyor. olarak, başka korkuları
ötesinde hangi nöronların Fakat yakın zamanda hem kodlama başlıyor. Zaten ilerlemelerle ortaya çıkmış
nasıl değişiklikler geçirdiğini hayvanlarda uyguladığımız anlamaya çalıştığımız da hangi optogenetik ve kemogenetik
anlamak. Biz bunu anlamak invazif yöntemler hücreler, hangi devreler neyi teknolojiler beyinde bize yeni
için çalışan laboratuvarlardan ameliyatlarda kullanılmaya kodlayabilir, neyi kodlayamaz. pencereler açtı. Bugün bu yeni
bir tanesiyiz. Bunun başlanacak hem de seçici bilimsel algı ve yöntemlerle
beyin araştırmaları için
sonucunda ne olacak? bir biçimde belirli devreleri Bir diğer deyişle, her öğrenme çok heyecan verici bir
Tespit ettiğimiz belirgin etkileyen yeni nesil ilaçlar süreci beyinde yeni bir şablon dönemdeyiz.
devreleri daha iyi manipüle geliştirilecek. Konuştuğumuz ortaya çıkarıyor. Öğrendiğimiz
etmeye başlayacağız. Bugün gibi, tüm bu gelişmeler son bir korkuyu getirip bu Kaynak : Boğaziçi Üniversitesi
depresyonu olan bir hasta, 15 yılın moleküler ve genetik şablona yerleştiriyoruz fakat Fotoğraflar: Kenan Özcan
terapi görebiliyor veya ilaç teknolojisinin nörobilimde bu şablonlar sabit değiller
kullanabiliyor. Bu tedavilerin kullanılmaya başlanması ve zamanla değişiyorlar.
de amacı beyindeki devreleri sayesinde ortaya çıktı. Böylece eski korkularımız da
değiştirmek, bu noktada terapi değişiyor, hatta yok oluyor.
çok daha seçici bir yöntem, İnsanın yaşam hikayesinde Çocukken köpek korkusunu
çünkü bugünün teknolojisinde korkuları da zaman içerisinde kodalayan bu şablon yani
değişebiliyor. Örneğin
ilaçlar istediğimiz kadar çocukluk korkularını nöronal devre veya devreler,
spesifik değil. Serotoninden büyüdükçe geride bırakıyoruz, yaşınız ilerledikçe değişiyor ve
bahsettik örneğin, serotonin ama ileriki yaşlarda tamamen başka bir korkuyu
beyinde belirli bir bölgede kodlamaya başlıyor. Bu şekilde
üretilip duygularla ilgili anksiyete türü yeni korkular kompleks bir süreç var.
amigdala bölgesi de dahil edinebiliyoruz. Peki kalıtımsal bir etki var