Page 35 - ChemLife Sayı 22
P. 35

oynamak, gelecekte, canlıların   çalışmalarda araştırmacılar   hedefleyebilir. Sıtmayı   numaralar kullanıyorlar.
        hangilerinin yaşadığını    toksinlerini etkisiz hale   kontrol etmek için yapılan   Bilim insanları, 1960’lardan
        ve hangilerinin öleceğini   getirip yayılmalarını kontrol   erken girişimler, “transgenik”   bu yana böcek türlerini
        seçebileceğimiz anlamına   altına almayı ve doğal flora   Anopheles sivrisinekleri   kontrol  etmek için bencil
        gelir.Bilim insanlarının ve etik   ve faunaya geri sıçrama   üretmeye odaklanmış ve   genleri değiştirme  olanağını
        uzmanların bize benzersiz   şansı vermeyi umuyorlar.   diğer organizmalardan     canlandırdılar, ancak 2003’te
        ahlaki, sosyal ve etik zorluklar   Gen sürücüleri ile evrimi   DNA’yı parazitin yayılmasını   Imperial College London’dan
        getirdiği konusunda inanılmaz   evcilleştirebiliriz. Sıtmanın   önlemeye yardımcı olacak   Austin Burt, ilk olarak gen
        bir yetenek.               olmadığı bir dünya, istilacı   genomlarına sokmaya    sürücüsünü kavramsallaştıran
                                   türlerin olmadığı bir gezegen.  odaklanmıştır. Laboratuvarda,   bir seminal makale yazdı.
        Genetik mühendisliğinde
        zaman yolculuğu            Geçmişten bu güne korkular   plasmodium’u etkisizleştiren   Belli bir tür bencil genin,
                                   ve çareler                 veya gelişimini tamamen    tasarlanabileceğini öne
        İnsanlar genetiğin bin                                durduran genlerle          sürerek, bilim insanlarının
        yılına müdahale ediyor.    80.000 yıl boyunca, belirli bir   transgenik organizmaların   sadece bireyleri değil tüm
        Biz köpekleri evcilleştirdik,   canavar, insanları terörize etti.  yaratılabileceğini gösteren   popülasyonları da genleri
        dev tavuklar yetiştirdik.                             çalışmalar yapıldı. Bununla   düzenlemelerine izin verdi.
        Fakat 20. yüzyıl boyunca,   Karaciğer ve kan dolaşımını   birlikte, ekstra genleri   Burt ve meslektaşları, fikri
        genlerin DNA’dan yapıldığını   etkileyen tek hücreli bir   ekleyerek, bilim insanları   8 yıl boyunca geliştirdiler,
                                   parazit olan Plasmodium
        öğrendik ve onlarla bağlantı   olarak bilinir. Özellikle   laboratuvarda yetişen   sonunda 2011’de mümkün
        kurmamıza izin veren                                  böcekleri zayıf bırakmış ve   olduğunu gösterdiler ancak
        araçlar yarattık.1970’lere   çocuklarda ölümcül olabilen   vahşi yaşamlarını sürdürme   hala ele alınması gereken   KÖŞE YAZISI
        gelindiğinde yeni bir araştırma   bir hastalık olan sıtmaya   olasılıklarını azaltmışlardır.   “teknik engeller” olduğu
                                   neden olur. Parazit,
        alanı açılmıştı. Önümüzdeki                           Bu, antimalaria genlerini   konusunda uyardılar. Ancak
        40 yıl boyunca, genetik    oksijen taşıyan kırmızı kan   yaymalarını önler, çünkü   bu, genetik mühendisliğinde
        mühendisliği, bilim insanları   hücrelerinde gizlenir ve   üreme fırsatına sahip olmadan   anıtsal, küresel bir
                                   çoğalır, sonunda hücreden
        için sıradanlaştı. 2012                               önce çok çabuk ölürler.    ayaklanmadan önce
        yılında, CRISPR’ın keşfi ile   patlar ve bu sırada onu yok                       gerçekleşti: 2012’de CRISPR
        genetik mühendisliği daha   eder. 2016’da hastalık 216   Doğa, insanlığa sesleniyor :  / Cas9 (veya daha basitçe
                                   milyon insanı etkileyerek
        ucuz, daha hızlı ve daha                              Değişen türlerin kökeni    “CRISPR”) icadı. CRISPR
        verimli hale geldi.2019 yılı   445.000’ini öldürdü.  Bu                          makası, hemen hemen her
        itibarıyla, deyim yerindeyse,   vakaların yüzde 90’ından   Bir türü değiştirme gücü   türdeki genleri ne kadar
                                   fazlası Afrika’da gerçekleşti
                                                              cinsiyetle başlar.Genler çiftler
        genlerle misket oynar gibi   ve ölümlerin yüzde 70’i beş                         kesin bir şekilde kesebildiği
        oynayan bilim insanları var                           halinde bulunur. İki organizma   ve düzenleyebildiği için
        ve bu oyunun parçası araç   yaşın altındaki çocuklarda   çiftleştiğinde, yavrularından   genellikle “moleküler çift”   35
        gereçler geliştirildi. Şimdi   meydana geldi. İnsanları   her birine birer kopya verir.   olarak adlandırılan güçlü bir  kimya teknolojileri gazetesi  I        I  www.chemlife.com.tr
                                                              Hangi genin kalıtsal olacağını
                                   enfekte etmek için
        bilim adamları, hemen                                                            genetik mühendislik aracıdır.
        hemen tüm organizmalarda   Plasmodium, dişi Anopheles   seçmezler. Bu, bir genetik
        genleri güvenilir şekilde   sivrisineğine güvenir. Parazit,   madeni para atma işidir: her   Ve iki yıl sonra, dünyayı
                                                              genin yüzde 50 mağdur olma
                                   sivrisinek içerisinde yaşar
        değiştirebilen güçlü bir                                                         değiştiren bir fikirle Boston
        moleküler araca sahip.2013’te   ve sivrisinek, iğnenin ağzını   şansı var. Bununla birlikte,   genetikçisi, Kevin Esvelt,
        bir devrim olarak duyuruldu   deriye soktuğunda insanlara   bazı genler bencildir. Yüzde   CRISPR makasını ve bir
                                                              50’den daha büyük bir şansla,
                                   geçer. Bilim insanları,
                                                                                         organizmanın genomunun
        ve mahsullerin genetik     sıtma paraziti taşıyanları
        modifikasyonunu, potansiyel                           diğerlerinin yenilmelerini   neresinde kesileceğini
        yeni kanser tedavilerini,   engelleyen, sivrisinekler   sağlamak için moleküler   belirten yeni bir insan yapımı
        rafine antibiyotikleri ve                                                        bencil gen türü yaratacaktır.
        hayvan hastalık modellerini                                                      Ayrıca, 2003’teki Burt’ün
        yaratmanın yeni yollarını                                                        fikrinden daha kolay ve
        mümkün kıldı. Ve CRISPR,                                                         sağlam bir şekilde dağıtılması
        genleri tüm popülasyona                                                          daha kolay olurdu.
        yaymak için kullanılan güçlü                                                     Lise biyolojisinde çoğumuzun
        bir genetik mühendisliği                                                         öğrendiği gibi, bir organizma
        aracı olan “gen sürücüsü”                                                        bir genin bir kopyasını
        ile birleştirerek dünyadaki                                                      annesinden ve bir de
        en büyük ekolojik sorunların                                                     babasından alır. Ancak
        bazılarına karşı kullanılıyor.                                                   bir ebeveyn CRISPR gen
        Londra’da, bir araştırma ekibi,                                                  sürücüsünü taşırsa, diğer
        sıtma taşıyan Anopheles                                                          ebeveynin genini kesebilir
        sivrisinek popülasyonlarının                                                     ve gen sürücüyü yerine
        tamamını yok edip Dünya                                                          kopyalayabilir. Birçok nesiller
        Sağlık Örgütü’ne göre, “her                                                      boyunca, bu, genin bütün
        yıl yaklaşık yarım milyon                                                        bir türün gen havuzuna
        insanın ölümüne neden                                                            yayılmasını sağlayacaktır.
        olan” bir hastalıkla mücadele                                                    Hastalıkların yok edilmesi
        edebilecek bir gen sürüşünü                                                      yada modifiye insan türü
        mükemmelleştirmeye                                                               bahsimiz tam da bunu
        çalışıyor. Bu arada,                                                             anlatıyor.
        Avustralya’da, zehirli
        kurbağalar üzerinde yapılan                                                      Esvelt’in fikri 2014 yılında,
                                                                                         laboratuvarında çalışan
   30   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40