Page 7 - ChemLife Sayı 51

7
BILIMSEL GELIŞMELER www.chemlife.com.tr CHEMLIFE

Cypris Materials merhum Nobel ödüllü kimyager Ro- 2018 yılında ana akım medyada plas- diğer plastikleri kolayca uzaklaştırıla-
bert H. Grubbs tarafından geliştirilen tik kirliliğine ilişkin haberler doruğa bilen katı maddeler halinde bırakabilir.
Odak noktası: Boyalar ve kaplamalar rutenyum katalizör sisteminin yardı- ulaştı. Karınları plastik çöplerle dolu
mıyla özellikle yoğun polimerler üre- ölü balinalar National Geographic'in DePoly yakın zamanda tohum finans-
Teknoloji: Fırça bloğu kopolimer tebilmektedir. sayfalarında ön sırada yer aldı. Bilim manı için 13,8 milyon dolar topladı ve
teknolojisine dayalı, biyolojik olarak insanları yiyecek, su ve havamızdaki şu anda yılda yaklaşık 50 ton (t) atığı
ilham alan yapısal renkler Polimerlerin sertliği, ekibin ultraviyo- mikroplastiklerle ilgili endişelerini işleyebilen 300 L'lik bir reaktöre sahip.
leden yakın kızılötesi ışığa kadar her dile getirdi. Plastik döküntülerle dolu Finansman, şirketin 2025'in başlarında
Tavus kuşunun rengarenk tüyleri, şeyi yansıtabilen alışılmadık derecede tropik körfezlerin görüntüleri, atık devreye alınması gereken bir tanıtım
morpho kelebeğinin parlak mavi ka- büyük kopolimerler üretmesine ola- yönetim sistemlerimizin başarısız ol- tesisinde bunu 10 kat artırmasına yar-
natları ve Chrysina böceğinin metalik nak tanımaktadır. Pearson, "Yapısal duğunun somut bir kanıtıydı. dımcı olacak. Anderson, BASF Venture
altın kabuğunun ortak bir yanı vardır: renkle ilgili klasik bir sorun, insanların Capital'in DePoly'nin büyük bir yatı-
Çarpıcı renklerini, ışığın belirli dalga polimerleri spektrumdaki tüm renkleri Samantha Anderson, o zamanlar Lo- rımcısı olduğunu ve teknik danışmanlık
boylarını yansıtacak şekilde tam olarak elde edecek kadar uzun yapamama- zan'daki İsviçre Federal Teknoloji Ens- sağladığını söylüyor.
doğru aralıklara sahip biyolojik nano- sıdır" diyor. "Ve bu sistem tarafından titüsü'nde (EPFL) doktora öğrencisiydi
yapılardan alıyorlar. çözülen sorunlardan biri de bu." ve bu raporların kendisini ve meslek- Süreç, ambalaj, sağlık, moda ve kimya
taşlarını harekete geçmeye nasıl teşvik endüstrilerinden kaynaklanan karışık
Geleneksel boyalar ve pigmentler çok Boyalar ve mürekkepler gibi kaplama- ettiğini canlı bir şekilde hatırlıyor. "Bu atıkların yanı sıra okyanustan topla-
fazla su, enerji, ağır metaller, aromatik lar tipik olarak dört elemente sahiptir: sorunu kimya ve kimya mühendisliği ile nan plastik atıklarla da başa çıkabiliyor.
aminler, uçucu organik bileşikler ve bağlayıcılar, solventler, katkı maddeleri çözmeye karar verdik çünkü bildiğimiz Valizadeh, "Şu ana kadar herhangi bir
ftalatlar gibi zararlı maddeler gerek- ve renklendiriciler. Pearson, kaplama buydu" diyor. sınırlama görmedik" diyor.
tirdiğinden, bilim insanları uzun süre- endüstrisinin bu unsurların üçüyle
dir bu olguyu üretilmiş ürünlere renk ilişkili çevresel sorunlarla zaten ilgi- Anderson, EPFL laboratuvar arkadaş- DePoly, iş modeli gelecekte değişebi-
vermek için kullanmakla ilgileniyorlar. lendiğini söylüyor. Çoğu şirket pet- ları Christopher Ireland ve Bardiya lirse de, ilk başta atık işleme için ücret
rokimyadan biyobazlı bağlayıcılara, Valizadeh ile birlikte, çoğu geri dönü- almak yerine PET üreticilerine mono-
2016 yılında, Colorado Boulder Üni- organik kimyasallardan solvent olarak şümcü tarafından reddedilen karmaşık mer satarak para kazanmayı umuyor.
versitesi'nde malzeme kimyası doktora suya geçti ve ftalat gibi sorunlu katkı atık akışlarında polietilen tereftalatın Firma büyük bir müşteriyle anlaşma
öğrencisi olan Ryan Pearson, katıldığı maddelerinden uzaklaştı. Ancak renk- (PET) geri dönüştürülmesine yönelik imzaladı ve diğerleriyle görüşmelerini
bir endüstri söyleşisinde giyim devi Ni- lendiricilerin değiştirilmesi mümkün bir süreç geliştirdi. Üçlü, 2020 yılında sürdürüyor.
ke'ın boya sorununu anlattığını duydu. olmadı. teknolojiyi ticarileştirmek için DePol-
"Renk onlar için devasa bir çevresel y'yi kurdu. Anderson, şirketin yıllık 10.000 ton-
ayak iziydi. Ve işte o zaman benim için Pearson, geleneksel bir renklendiriciye luk üretim ölçeğine ulaştığında mono-
her şey yerine oturdu.” olan ihtiyacı ortadan kaldırarak, "esa- Şu anda DePoly'nin CEO'su olarak gö- merleri mevcut piyasa fiyatlarından
sen bir boya veya mürekkebin çevresel rev yapan Anderson, "Başka kimsenin satabileceğini söylüyor. Ürünlerin
Yapı bazlı renklendiriciler çevre dostu ayak izine en büyük katkıyı sağlayan uğraşmayacağı gerçekten zor şeyleri karbondioksit ayak izi, petrol türevi
bir seçenek sunabilir, ancak maliyetli etkeni ortadan kaldırıyoruz" diyor. hedeflemeye çalışıyoruz" diyor. malzemelerinkinden en az %65 daha
olma eğiliminde oldukları ve tekrar düşük olacak ve bu, çevreye duyarlı
üretilebilir şekilde üretilmeleri zor Cypris, 2021 yılında otomotiv endüst- PET, farlı malzemelerin yanı sıra plastik müşterilerin ilgisini çekecek bir geliş-
olduğundan şimdiye kadar ticarileş- risine yönelik kaplamalar geliştirmek şişeler, ambalajlar ve polyester giysiler me. Anderson, DePoly'nin 5 yıl içinde
tirilemediler. üzere BASF ile ortaklık yaptığını du- yapmak için kullanılır. Aynı zamanda 50.000 tonluk ilk ticari tesisini açaca-
yurdu. Pearson, bu iş birliğinin fir- halihazırda geniş çapta geri dönüş- ğını umuyor.
Pearson, 2019 yılında bu sorunları manın araştırmacılarını zor durumda türülen az sayıdaki plastikten biridir.
çözmek için Cypris Materials'ı kurdu. bıraktığını kabul ediyor. “Bu en zorlu Temiz şişeler parçalanabilir, eritilebilir DePoly, PET depolimerizasyonu konu-
Şirket, yapısal rengi nihayet labora- pazarlardan biri; rengin uzun süre gö- ve yeniden işlenebilir. Ancak bu me- sunda yalnız değil. Carbios, Fransa'da
tuvardan boya kabına taşımanın bir rülür kalması gerekiyor, her yere ben- kanik geri dönüşüm süreci daha düşük enzim bazlı bir PET geri dönüşüm tesisi
yolunu bulduğunu düşünüyor: Kendi zin dökseniz bile görünür ve açık kalan kaliteli plastik üretme eğilimindedir ve inşa ediyor; Kanadalı Loop Industries
kendine hızla birleşen fırça bloğu ko- bir şey olması gerekiyor.” diğer plastiklerle karıştırılmış PET ile ve ABD merkezli Eastman Chemical,
polimerleri kullanıyor. başa çıkamaz. PET'i parçalamak için metanoliz uy-
guluyor; Revalyu Resources, Hindis-
Fırça blok kopolimerleri, ultraviyole Bu karışık atığı yakılmaktan veya çöpe tan'daki bir tesiste atık PET'i yeniden
ile kürlenebilen bir monomer gibi bir atılmaktan kurtarmak için DePoly, oluşturmak için glikoliz kullanıyor;
taşıyıcı sıvı içinde çözündüğünde, ışığı PET'i petrol türevli monomerlerle aynı İsviçreli Gr3n firması ise mikrodalga
yansıtan düzgün bir şekilde sıralanmış kalitede olan ve yeni PET ürünleri yap- destekli PET depolimerizasyonunu
katmanlar oluşturur. Kopolimer zinci- mak için kullanılabilen başlangıç mo- geliştiriyor.
rinin uzunluğu yansıtılan dalga boyu- nomerlerine (tereftalik asit ve etilen
nu belirler. Kısa zincirler, spektrumun glikol) geri dönüştürmek için kimyasal
mavi ve yeşil kısımlarındaki ışığın daha geri dönüşüm kullanıyor.
kısa dalga boylarını yansıtır. Daha uzun
zincirler, kırmızılar gibi daha uzun dalga Kurucu Ortak ve Baş Teknoloji Sorum- DePoly'nin süreci bir tür alkalin hid-
boylarını yansıtır. lusu Matthew Ryan (sağda) ve Formü- rolizdir. Şirket öncelikle PET içeren
lasyon Yardımcı Bilim Adamı Gisella yıkanmamış, ayrıştırılmamış atıkları
Bu şişe fırçası şeklindeki polimerleri Esparza (solda), Cypris Materials'ın ult- alıp parçalıyor. Daha sonra titanyum
renklendirici yapmak için kullanmaya raviyole ile kürlenebilen yapısal renkli dioksit gibi bir metal oksit ile birlikte Elicit Plant
yönelik önceki girişimler, moleküler mürekkebi ile serigrafi baskısı yapılan bazik bir sulu çözelti ekler ve karışımı
yapılarındaki yoğunluk eksikliği nede- örnekleri inceliyor. ultraviyole ışıkla aydınlatır. Ekip, daha Odak noktası: Sıra mahsulleri için
niyle sekteye uğradı; bunlar, bazı diş- önceki hidroliz bazlı depolimerizasyon biyostimülanlar
leri olmayan bir tarak gibiydi. Bu yapı DePoly süreçlerinden farklı olarak, UV'nin me-
onları daha az katı hale getirmekte ve tal oksidi aktive ederek reaksiyonun Teknoloji: Bitkinin su stresine karşı
bilim insanlarının polimerleri ışığın tüm Odak noktası: Plastik atık geri oda sıcaklığında ve basınçta işlemesi- direncini artıran fitosteroller
dalga boylarını yansıtacak kadar uzun dönüşümü ne yardımcı olan radikaller ürettiğin-
yapmalarına engel olmaktadır. den şüpheleniyor. Reaksiyon, PET'i 10 Su kıtlığı birçok bölgede çiftçiler için
Teknoloji: Kimyasal dakika kadar kısa bir sürede seçici ola- bir sorundur ve iklim değişikliği sorunu
Cypris, kurucu ortaklarından biri olan depolimerizasyon rak monomerlerine dönüştürebilir ve daha da kötüleştirmektedir. Fransız