Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime, bu yıl sekizincisini gerçekleştirdiği “Türkiye Ar-Ge Araştırması” ile Türkiye’nin katma değer yolculuğunda nereye vardığını gözler önüne sererken araştırmada yer alan 500 firma Ar-Ge harcamasını 16 milyar 995 milyon TL’ye çıkardı. Ar-Ge çalışmalarına dair Türkiye’de son yıllarda ciddi adımlar atılırken Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime’ın 2013 yılında start verdiği “Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması” da bu amaca hizmet eden en önemli hamlelerden biri oldu. Bugüne kadar binlerce firmanın dahil olduğu araştırma, sekizinci yılına girerken “Türkiye’de Ar-Ge hafızasını yaratmak” vizyonunun üstüne bir taş daha ekledi. 

Pandeminin gölgesinde geçen bir yıl olan 2020’de Türkiye ekonomisine dair grafikte düşüş yaşanmasına rağmen araştırmaya konu olan 500 firma, 2019 yılına nazaran Ar-Ge’de daha güçlü bir performans ortaya koydu.

Geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan onaylı Ar-Ge merkezine sahip firmaların Ar-Ge 250 araştırması kapsamında yaptıkları bildirimler ile Türkiye ihracat sıralamasındaki ilk 500 firma tarafından verilen bilgiler ve Borsa İstanbul şirketlerinin Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptıkları açıklamalardan hareket edilerek hazırlanan araştırmada, gelenek yine bozulmadı ve savunma sanayinin ağırlığı bir kez daha en derinden hissedildi.

ASELSAN LİDERLİK KOLTUĞUNDA

Ar-Ge’deki toplam büyümenin lokomotifi olan savunma sanayii firmaları Araştırma’da ilk 50’ye giren firmaların yüzde 60,7’sini oluşturdu. Bu oran her ne kadar 2019 yılında yüzde 62,6 olsa da savunma sanayi liderliği elden bırakmadı. Yine ilk 50’ye bakıldığında savunma sanayini; yüzde 15,9 ile otomotiv endüstrisi, yüzde 6,4 ile beyaz eşya ve tüketim elektroniği takip etti.

Firmaların 2020 verileri ışığında, Ar-Ge’ye yapılan yatırımın önemine dikkat çeken araştırmada bu yıl liderlik koltuğuna savunma sanayinin önemli oyuncularından biri olan ASELSAN geçti. Bayrağı bir önceki yılın birincisi olan TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş.’den devralan firma, 2020 yılında 3 milyar 356 milyon TL’lik Ar-Ge harcaması ile Türkiye’nin Ar-Ge’deki ekosistemine önemli bir katkı sağlamış oldu. 

2019 yılının lider ismi TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. 2020 yılında listenin ikinci sırasına yerleşirken firma, söz konusu dönemde Ar-Ge’ye 2 milyar 649 milyon TL ayırdı.

2019 verilerinin aktarıldığı bir önceki araştırmada 355 milyon 167 bin TL ile sekizinci sırada yer alan Tofaş, beş basamak yükselerek üçüncülüğe yerleşti. 2020 yılında Ar-Ge’ye 575 milyon 82 bin TL ayıran firma, böylece bir önceki yıla göre yüzde 61,9’luk büyüme ile ciddi bir sıçrama yaşadı. Bir önceki araştırmanın üçüncü sırasında yer alan Roketsan, bu yıl listede dördüncü sırada yer aldı. 2019 yılında 525 milyon 252 bin TL olan Ar-Ge harcama tutarını 2020 yılında 488 milyon 816 bin TL olarak gerçekleştiren firmanın, bir önceki yıla göre Ar-Ge yatırımlarında yüzde 6,9’luk bir gerileme görüldü. 

2020 yılında 458 milyon 108 bin TL’lik Ar-Ge harcamasına imza atan TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.’nin (TEI) 2019 yılında Ar-Ge’ye ayırdığı bütçe; 313 milyon 618 bin TL’ydi. TEI TUSAŞ iki yıl arasında gösterdiği yüzde 46,1’lik artışla Ar-Ge sıralamasında sekizincilikten beşinci sıraya yükseldi. Listenin ilk 10’unda TEI TUSAŞ’ı sırasıyla; Turkcell Teknoloji (443 milyon 927 bin TL), Ford (441 milyon 975 bin TL), Havelsan (433 milyon 994 bin TL), Vestel (335 milyon 131 bin TL) ve Arçelik (318 milyon 211 bin) izledi.

AR-GE’DEKİ TOPLAM BÜYÜMENİN LOKOMOTİFİ; SAVUNMA SANAYİİ

Geçen yıllar içinde Ar-Ge’deki payını ciddi anlamda artıran savunma sanayi, bu yıl da Ar-Ge’deki toplam büyümenin lokomotifi oldu. Ar-Ge ilk 50’deki firmaların sektör bazında toplam Ar-Ge yatırımlarının ilk 50 firma toplamına oranlarına bakıldığında; savunma sanayinin yüzde 60,7 gibi çok yüksek bir orana sahip olduğu görülüyor. Rakamlar bize; ilk 50 firma yatırımının 2017-2020 arasında sırasıyla yüzde 50,8, yüzde 49,7, yüzde 58,2, yüzde 55,9 gibi çok yüksek bölümünü sadece Aselsan, TUSAŞ, Roketsan, TUSAŞ TEI ve Havelsan gibi beş önemli firmanın gerçekleştirdiğini gösteriyor. Bu noktada savunma sanayii, Ar-Ge yatırımlarının dolaylı yollardan teknolojinin ve inovasyon kültürünün gelişmesine ciddi anlamda katkılarının olduğunu gösterdi.

Savunma sanayinin ilk sırada yer aldığı ilk 50’deki sektör sıralamasında yüzde 15,9 ile otomotiv endüstrisi ve yüzde 6,4 ile beyaz eşya ve tüketim elektroniği firmaları yer aldı.

OTOMOTİVİN DEV ÜÇLÜSÜ; TOFAŞ, FORD, OTOSAN

Ar-Ge’nin lokomofi olan savunma sanayinin ardından bu alandaki ağırlığını hissettiren ikinci sektör ise otomotiv ve otomotiv yan sanayi oldu. Otomotivdeki üç önemli güç (Tofaş, Ford, Otosan) gerçekleştirdikleri projelerle otomotiv sektörünün Ar-Ge rakamlarında itici bir rol oynadı. 2020 yılında gerçekleştirdiği 575 milyon 82 bin TL’lik Ar-Ge yatırımı ile genel sıralamada üçüncü sırada yer alan Tofaş, kendi sektöründe ise listenin en başında yer aldı. 2019 yılında 355 milyon 167 bin TL olan Ar-Ge bütçesini yüzde 61,9 artıran firmanın 2021 yılı için planladığı Ar-Ge rakamı 883 milyon TL. 

KADIN İSTİHDAMINDA DEVA BİR ADIM ÖNDE

Uzmanlar 2020 rakamlarına bakıldığında Ar-Ge merkezlerinde çok daha yüksek oranlarda kadın mühendis istihdam edilebileceğine dikkat çekiyor. Deva Holding yüzde 60,3 oranı ile Ar-Ge bölümünde en yüksek kadın çalışan oranına sahip firma olurken Logo Yazılım (yüzde 43,4) ve Turkcell Teknoloji’nin de (yüzde 36,0) istihdamda kadın çalışan oranları iyi seviyelerde olduğu görünüyor. Bu noktada uzmanlar diğer firmaların da söz konusu alanda yapabileceği birçok sosyal girişim olanağı olduğunu ifade ediyor.

PANDEMİ SÜRECİNDE  İLAÇ SEKTÖRÜ AR-GE’DE PİK YAPTI

İlk 50’deki sektör sıralamasında Ar-Ge yatırımlarından yüzde 2,9 pay alan ilaç sektörünün zirvedeki ismi 117 milyon 544 bin TL ile Deva Holding olurken onu sırasıyla; Turgut İlaç, Nobel İlaç, Abdi İbrahim, Sanofi ve World Medicine takip etti. İlk 50 firmanın ilaç sektöründeki yatırımları 2020 yılında 377,9 milyon TL’ye yükselirken bunda, en büyük yatırıma sahip Deva İlaç’ın DEVAR-GE bünyesindeki çalışmalarıyla birlikte; Turgut İlaç, Nobel İlaç, Abdi İbrahim ve Sanofi’nin Ar-Ge yatırımları belirleyici oldu. 

Dünyada en yüksek Ar-Ge yatırımlarının ciroya oranı en yüksek sektörün başında ilacın (yüzde 15’den fazla) geldiğini belirten uzmanlar, bu oranın biyoteknoloji ve biyofarmada yüzde 30’ların üzerine çıktının altını çiziyor.

Uzmanlar, COVID-19’a karşı aşı ve tedavi Ar-Ge çalışmalarının sektörün 2020 yatırımlarında ciddi farklı yönelmelere neden olduğunu belirtirken birçok ülkenin artık DNA/RNA sentezi, genetik, hücre ve doku mühendisliği gibi geleceğin teknolojilerini de içeren biyoteknoloji alanına odaklandığı ifade ediliyor. Uzmanlar Türkiye’nin MR, tomografi gibi yüksek teknolojili cihazlar için geç kalmış olsa da, dışa bağımlılığı da azaltmak ve insan sağlığını koruyabilmek için, önemi pandemide fark edilen tıbbi cihaz sektörünün de potansiyeli yüksek bir Ar-Ge alanı olduğunun altını çiziyor. 

İLK 250’DE AR-GE ORTALAMASI 64 MİLYON TL

Listedeki ilk 250 firmanın ortalama Ar-Ge harcaması yaklaşık 64 milyon liraya denk geliyor. Türkiye ekonomisini göz önünde bulundurduğumuzda bu oranın son derece düşük olduğu belirtiliyor. “64 milyon lira Türkiye’deki tüm firmaların ortalaması değil en fazla Ar-Ge harcaması yapan 250 kurumun ortalaması. Bu açıdan değerlendirildiğinde rakamlar henüz tatmin edici seviyede değil” diyen uzmanlar, ayrıca 250 firmanın 16 milyar liraya yaklaşan Ar-Ge harcamasının yaklaşık 6 milyar lirasını ilk iki firma olan Aselsan ve TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş.’nin gerçekleştirdiğine vurgu yapıyor. 

PROJE SAYISINDA ASELSAN LİDERLİĞİ ELDEN BIRAKMADI

Listenin ilk 100’ünde yer alan firmaların toplam proje sayısı 6384 iken listenin en başında yine Ar-Ge birincisi Aselsan yer alıyor. 749 proje sayısıyla (2019 yılında bu sayı 620’ydi) listenin en başında yer alan Aselsan’ı; Deva Holding (296), World Medicine (220), Abdi İbrahim (153), Dyo Boya (136), Roketsan (114), Hidromek (112), Polifarma (110), ve Argis (105) takip ederek bu kategoride ilk 10’da yer alıyor.

Araştırma sonuçları ilk 250 firma arasında 2020 yılında patent almayan firmanın bulunmadığına işaret ediyor. Tüm firmalar en az iki patenti tescillemişler. Bunun güzel bir gelişme olduğunu ifade eden uzmanlar, diğer yandan patent sayısındaki 2.68 olan firma ortalamasının düşük olduğunun altını çiziyor. 2020 yılında sadece IBM 9435 patente imza atarken, Samsung 8539, LG 5112, Apple 2840, Amazon 2373, Panasonic 1929 patent tescillemiş. 

PATENT SAYISINDA TURKCELL’İN GÜCÜ

2019 yılında Ar-Ge merkezinde alınan 142 patent sayısıyla bu kategoride listenin başında yer alan Turkcell, 2020 yılında da liderlik koltuğunu kaptırmadı. Firma 177 patent sayısıyla birinci sırada yer alırken onu 45 patent sayısı ile otomotiv devi Tofaş izledi. Tırsan’ın 34 patent sayısıyla üçünvü olarak yer aldığ listede; BSH 31, Türk Traktör 24, Bosh 23, Turaş Gaz 22, Anadolu Isuzu 21, Otokar 19, Netaş 19 patent sayısı ile listenin ilk sıralarına yerleşen isimler oldu.

FİRMALAR 2021 YILI AR-GE PLANLARINI YAPTI

2020 yılını güçlü bir performansla kapatan firmalar 2021 yılına dair Ar-Ge bütçelerini de planladı. Araştırma raporuna göre 2021 yılında en fazla Ar-Ge- harcaması yapacağını öngören firma; 2020 yılının lideri Aselsan görünüyor. Firmanın 2021 yılına dair planan Ar-Ge harcama tutarı 3 milyar 860 milyon TL. Aselsan’ı 3 milyar 320 milyon TL ile TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. takip ederken, TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) 1 milyar 845 milyon TL ile listenin üçüncü sırasında yer alıyor. Listede TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.’yi (TEI) takip eden ve ilk 10’da yer alan firmalar ise; Tofaş (883 milyon TL), Roketsan (848 milyon 873 bin TL), Havelsan (766 milyon 86 bin TL), Otokar (338 milyon 523 bin TL), Siemens (300 milyon 468 bin TL), Logo Yazılım (288 milyon 900 bin TL), FNSS Savunma Sistemleri (263 milyon TL) olarak sıralanıyor.

AR-GE’DE BÜYÜME TRENDİ DEVAM EDİYOR

2020 yılına dair Ar-Ge araştırma sonuçları firmaların Ar-Ge harcamalarının artan bir grafik çizdiğini gösteriyor. Pandemiye rağmen büyüme trendinin devam etmesi Ar-Ge’nin geleceğine dair umutları yeşertirken diğer taraftan uzmanlar istenilen seviyede olunmadığına da dikkat çekiyor. Dünyada en fazla Ar-Ge yatırımı olan markalara baktığımızda; Samsung’un Ar-Ge yatırımının tek başına 15 milyar dolar, Google’ın yine tek başına yaklaşık 15 milyar dolar Ar-Ge ve inovasyon harcaması olduğunu görüyoruz. Bu rakamlar bize, söz konusu alanda önümüzde uzun bir yolun olduğuna işaret ediyor.

2021 yılında En Fazla Ar-Ge Harcaması Planlayan 10 Şirket

Liste ve kırılımlar için tıklayınız.

https://turkishtimedergi.com/arge250/