Mevcut İlaçlar Covid-19'u Yavaşlatabilir Mi? Yapılan Çalışmalarda Son Durum Ne?
Birçok ülkede, doktorlar onaylanmış ilaçları diğer hastalıklar için kapsam dışı kullanma konusunda takdir yetkilerini kullanabilirler, ancak yaygın kullanım, kaliteli klinik çalışmalardan elde edilen kanıtlarla ve düzenleyici kurumların ortak olarak onaylanmasıyla desteklenmelidir.
Geçtğimiz günlerde, ABD başkanı Donald Trump'ın yakın zamanda ABD Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) antimalaryal klorokin ve onun türevi olan hidroksiklorokinini Covid-19 hastalarını tedavi etmek için onayladığına dair bir iddia ortaya atıldı. Bu iddia derhal FDA şefi Steven Hahn ve ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü müdürü Anthony Fauci tarafından yalanlandı. Sonrasında ilaçların sadece, sıtma, lupus ve romatoid artriti tedavi etmek için FDA tarafından onaylanmış olduğu ancak çok ileri düzey vakalarda Covid-19'a karşı 'düzeyli kullanımlarına' izin verildiği bildirildi. Hahn, Covid-19 için henüz onaylanmış bir tedavi olmadığını vurgularken, Fauci güvenlik ve etkinliği kanıtlamak için büyük klinik çalışmaların önemini vurguladı.
Klorokin, hidroksiklorokin etrafındaki tartışmalar ve diğer ilaçlarla kombinasyonlar çoğunlukla in vitro laboratuvar testlerine ve küçük, ön klinik çalışmalara dayanmaktadır.
Örneğin, 20 Çinli Covid-19 hastasına ait bir Fransız çalışması, Mart ayında hidroksiklorokin ve antibiyotik azitromisinin kombinasyonunun virüse karşı etkili olabileceğine dair erken kanıt sağladı. İlaçları alanlar kontrollere kıyasla viral yükte bir azalma gösterdi ve hastalık süreleri azaldı.
Ancak durum net olmaktan uzaktır. Çin'deki 30 hastayı kapsayan başka bir çalışmada, hidroksiklorokin çokta iyi performans göstermedi. Üç ABD'li araştırmacı da ayrıca 'klorokinin anti-viral mekanizmalarının spekülatif kaldığı' konusunda kesin bir uyarı yaptı. ‘Klinik araştırmalar halen devam etmekte ve ara deneme verileri henüz sunulmamış olduğundan‘ erken yorumlar yapılırken dikkatli olunması gerektiğini ’ belirttiler.
Diğer antivirallerin küçük denemeleri de sonuçsuz kalmıştır. Çin'den yapılan bir çalışmada, HIV ilaçları lopinavir ve / veya ritonavir, Rus antiviral Arbidol (umifenovir) alan veya kontrol olarak antiviral ilaç almayan 44 hasta arasında anlamlı bir fark görülmemiştir. Başka bir Çin çalışması, lopinavir ve ritonavirin sadece standart bakım alan hastalara kıyasla daha hızlı bir klinik iyileşme ile sonuçlanmadığını göstermiştir.
Yan etkilerin ilaç arayışında dikkatli bir şekilde düşünülmesi gerekir.
Genetik kardiyolog Michael Ackerman da dahil olmak üzere ABD, Minnesota'daki Mayo Kliniği'ndeki araştırmacılar yayımlamış oldukları makalelerinde, klorokin, hidroksiklorokin, lopinavir ve ritonavirin hepsinin “ilaca bağlı ani kardiyak ölüm” e neden olabileceği konusunda uyarıyor.
(HIV kombinasyon ilaçları ritonavir (sol) ve lopinavir (sağ), HIV virüsünün çoğalmasını önleyen viral proteaz inhibitörleridir. Şimdiye kadar ise Covid-19'a karşı özellikle etkili görünmüyorlar)
-Lopinavir, proteaz inhibitör sınıfının bir antiretroviralidir. HIV enfeksiyonlarına karşı, başka bir proteaz inhibitörü ritonavir ile sabit doz kombinasyonu olarak kullanılır. 1995 yılında patentlenmiş ve 2000 yılında tıbbi kullanım için onaylanmıştır.
-Norvir markası altında satılan Ritonavir, HIV / AIDS'i tedavi etmek için diğer ilaçlarla birlikte kullanılan bir antiretroviral ilaçtır. Bu kombinasyon tedavisi oldukça aktif antiretroviral tedavi olarak bilinir. Genellikle diğer proteaz inhibitörleri ile düşük bir doz kullanılır.
Bu ilaçlar kalpteki kritik potasyum kanallarından birini bloke eder, bu da hastanın kalp ritminin dejenere olma ve kalp durmasına neden olma olasılığını artırır. Ackerman'a göre aynısı azitromisin için de söylenebilir.
Ackerman, Amerika'da devam eden davaların hiçbirinde böyle bir olay bildirilmemesine rağmen, FDA'nın olumsuz olay raporlama sisteminde bu tür çok sayıda ölüm olduğunu söylüyor. Ayrıca, Covid-19 hastaları için mevcut tedavi durumunu tam bir "Vahşi Batı” olarak nitelendiriyor ve bu tür trajik sonuçların önüne geçilmesi gerektiğini belirtiyor.
Bu arada, Novartis, Teva ve Mylan da dahil olmak üzere dünya çapında birçok ilaç şirketi üretimi artırıyor ve on milyonlarca klorokin ve hidroksiklorokin tabletini ülkelere bağışlıyor.
Gilead Sciences'ın intravenöz antiviral ilaçı "remdesivir" (başlangıçta Ebola için geliştirildi, ancak etkisiz olduğu bulundu) iise Covid-19 ve ilgili koronavirüslere karşı laboratuvar çalışmalarında umut verdi.
(Ebola ve Marburg virüsleri için bir tedavi olarak geliştirilen remdesivir, viral RNA replikasyonunu kesintiye uğratır ve koronavirüse karşı test edilen daha umut verici ajanlardan biridir)
Gilead, Covid-19 tedavisi için intravenöz remdesivirinin güvenliğini ve etkinliğini değerlendirmek için çalışmalara başladı. Bu denemeler başta Asya ülkeleri olmak üzere yaklaşık 1000 hasta üzerinde yapılacak.
Fujifilm’in Mart 2014'ten bu yana çeşitli influenza formlarını tedavi etmek için Japonya'da onaylanan antiviral Avigan'ı (favipiravir), 80 hasta ile yapılan Çin denemesinde viral klerensi hızlandırmada da bir miktar etkinlik gösterdi. Çin'de 246 hastada umifenovir ve favipiravir'i karşılaştıran biraz daha büyük bir çalışma da favipiravir ile ilişkili bazı faydalar gösterdi.
(T-705, Avigan veya favilavir olarak da bilinen Favipiravir, Japonya menşeili şirket Toyama Chemical tarafından RNA virüslerine karşı geliştirilmiş bir antiviral ilaçtır. )
Covid-19'a karşı hangi tedavilerin en etkili olduğunu göstermek için sağlam veriler üretmek için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Dayanışma denemesi adı verilen büyük bir uluslararası çalışmaya liderlik ediyor. Yapılacak denemeler dört farklı ilacı veya kombinasyonu test edecek - remdesivir, lopinavir ve ritonavir, lopinavir ve ritonavir artı interferon beta ve klorokin karışımı - ve bunların katılımcı ülkelerdeki tedavi süreçlerini karşılaştırılması yapılacak. Çalışma, Arjantin, Bahreyn, Kanada, Fransa, İran, Norveç, Güney Afrika, İspanya, İsviçre ve Tayland dahil olmak üzere katılımcı ülkelerdeki binlerce hasta üzerinde yapılacak.
Seçenekleri daha da genişletmek.
Keşfetmek için başka yollar da var. Uluslararası bir ekip, viral proteinlerin etkileşime girdiği insan proteinlerini haritaladı. 66 ilaçlanabilir insan proteinine bağlanan ve bu nedenle virüsün replikasyonu veya yayılması üzerinde bazı etkileri olabilecek 69 mevcut ilaç ve deney bileşiği tanımladılar. Amerikan Kimya Derneği'nin Chemical Abstracts Service (CAS) Covid-19 ve benzeri RNA virüsleri ile ilgili patentleri ve yayınları içeren bir rapor derledi ve 6 potansiyel viral protein hedefi ve yeniden yapılanma araştırması için 12 ilaç belirledi.
Bu arada ABD'nin Tennessee eyaletindeki Oak Ridge Ulusal Laboratuarı'ndaki bilim insanlaro, 8000'den fazla simülasyon çalıştırmak ve virüsün konak hücrelere bulaşmasını engelleyebilecek 77 küçük moleküllü ilaç bileşiğini tanımlamak için IBM’in Summit süper bilgisayarını kullandılar. Araştırmacılar, adayları, virüsün konakçı hücrelere girmesine aracılık eden S-protein başlangıcına bağlanma olasılıklarına bağlı olarak ilgi sırasına göre sıraladılar.
Antikorlar üzerindeki etki
Şiddetli Covid-19 enfeksiyonu vakaları bir tür pnömoniye ve önemli akciğer iltihabına neden olur. Bu, vücudun bağışıklık iltihabı yanıtını azaltan antikorları yeniden kullanılması akıllara getirmiştir. Bunlar arasında Çin'deki Covid-19 hastalarını da kapsayacak şekilde onaylanan Roche’un Actemra (tocilizumab) ve Sanofi-Regeneron’un Kevzara (sarilumab) sayılabilir. Her iki ilaç da Covid-19 hastalarında yeni klinik çalışmalara başlıyor.
Antikorlar ayrıca virüsün yayılmasını durdurmak için yollar sağlayabilir. 28 Çinli hastayı içeren bir ön çalışma, bir anti-CD147 antikoru olan meplazumabın ciddi vakalarda sonuçları iyileştirebileceğini düşündürmektedir. Antikor, virüsün hücrelere bağlanmak ve girmek için kullandığı proteinlerden biri gibi görünen Basigin'e (CD147) bağlanır.
İngiltere Reading Üniversitesi'nden virolog Ian Jones, “Covid-19 için antikor meplazumab'ın kullanımı çok olumlu görünüyor” dedi. “Hem virüsü hem de enfeksiyon sırasında verdiği hasarı hedefliyor” diye ekliyor. Bununla birlikte, Jones tedavinin hastanedeyken infüzyon gerektirdiğini ve bu tür ilaçların genellikle yaygın olarak bulunmadığını belirtti.
Regeneron Pharmaceuticals, yüzlerce virüs nötralize edici antikor tanımladı ve ayrıca Covid-19'dan iyileşen insanlardan izole edilmiş antikorları var. Şirket, maruz kalmadan önce veya zaten enfekte olmuş kişiler için tedavi olarak önleyici olarak uygulanabilen çok antikorlu bir karışım geliştirmek istemektedir.
Umut vaat eden bir diğer ipucu da, FDA'nın ABD'li doktorların kritik hastalığı olan Covid-19 hastalarında kullanmasına izin verdiği iyileşme plazmasıdır. Yeni koronavirüse maruz kalan insanlar iyileştikten ve artık kanlarında virüs bulunmadığında, bilim insanları kanlarını toplayabilir, konsantre edebilir ve daha sonra diğer hastalara verebilirler. Hahn, içerdiği antikorların potansiyel olarak gerçek bir tedavi faydası sağlayabileceğini öne sürüyor.
Ülkemizdeki durum
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, bugün Ankara’da “COVID-19 Türkiye Platformu” koordinasyonunda gerçekleştirilen “Aşı ve İlaç Geliştirme Sanal Konferansı”nda konuştu.
Bakan Varank, yaptığı açıklamada, "COVID-19 Platformu altında 7 aşı projesiyle kimyasal ve biyoteknolojik yöntemlerin uygulanacağı 7 ilaç geliştirme projesi yer alıyor. Ülkemizde aşı ve ilaç konusunda önemli yetkinlikler var. Çok hızlı netice alabileceğimiz yenilikçi yaklaşımlar belirlendi." ifadelerini kullandı.
Ayrıca, Acıbadem Labmed İstanbul Doku Tipleme Laboratuvarı Koordinatörü Prof. Dr. Ercüment Ovalı, aşı çalışmaları için 45 günlük karantinaya gireceklerini açıkladı. Prof. Dr. Ovalı, mayıs ayının ortalarında aşının klinik çalışmaya hazır hale gelmesi için ellerinden geleni yapacaklarını söyledi.
Aşı üretimi için laboratuvar ortamında normal insanların karşılaştığından binlerce yüksek dozla karşı karşıya kalacaklarını anlatan Ovalı, "Hem çevremizi hem de kendimizi garanti altına almak için aşıyı hazır hale getirinceye kadar 45 gün burada yaşayacağız. Bu aşı tamamen yerli aşı olacak. 45 gün sonra müjdeli haberi vermek için çalışıyoruz. Amacımız mayıs ayının ortalarında klinik çalışmaya hazır hale gelmek. Başarısızlık her zaman olabilir, tekrar tekrar yapabiliriz. Bu süreç uzayabilir. Bütün ekip bunu başarmak istiyoruz. Hatasız yürümek ve bunu yapmak istiyoruz" dedi.
Ovalı ayrıca, kök hücre tedavisinin ise yolda olduğunu twitter hesabından gün içerisinde duyurdu.
Kaynak: https://www.chemistryworld.com/news/can-existing-drugs-slow-covid-19/4011433.article
