ABD' deki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, kimyasal temizlik malzemelerinden kaynaklı zehirlenmeler 2020 yılının ilk üç ayında geçen yıla göre % 20 arttı.

Tehlikeli olabilecek temizlik ürünleri nelerdir?

İnsanların etrafındaki her şeyi temizleme ve dezenfekte etme isteği Covid-19 salgını sonrası hızla arttı, temizlik ürünlerini doğru şekilde kullandığımızdan emin olmak her zamankinden daha önemli hale geldi.

Çamaşır suyu

"Çamaşır suyu" olarak adlandırılan birçok temizlik ürünü vardır. Genellikle ilave sürfaktanlar, köpük önleyici maddeler ve koku maddeleri ile çeşitli konsantrasyonlarda sulu bir sodyum hipoklorit (NaOCl) çözeltisi içerirler. Çamaşır suyu aşındırıcıdır ve cilde ve gözlere zarar verebilir ve yutulması halinde öldürücü olabilir.

Amonyak

Amonyak (NH₃) sulu çözeltide % 5 ila% 10 konsantrasyonlarda kullanılır. Cam, porselen, paslanmaz çelik ve fırınlardaki yağ birikintilerini temizlemek için yaygın olarak kullanılır. Aşındırıcı ve toksiktir.

Sodyum hidroksit

Katı sodyum hidroksit, kostik soda ve bu temel kimyasal çözeltiler, fırınlarda ve kanalizasyonlardaki yağ birikintilerini parçalamak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Aşındırıcıdır ve onlarla temas etmesi veya dumanın solunması halinde cilde ve gözlere zarar verebilir.

Hidroklorik, nitrik ve fosforik asitler

Asitler, ev temizlik maddelerinde daha az yaygındır, ancak ticari olanlarda sıklıkla kullanılır. Bununla birlikte, iki veya daha fazla asit çözeltisi, özellikle banyo temizliği için spreyler olarak da satılmaktadır. ( Tuz ruhu -Hidroklorik asit) ( Pas ve kir sökücüler - Nitrik asit) Hem aşındırıcı hem de zehirlidirler.

Bu kimyasalların doğru kullanımı ile ilgili etiket üzerindeki bilgileri okumak çok önemlidir.

Peki sorun ne?

Doğru ve ayrı olarak kullanılırsa, her biri kendi iş kolunda etkilidir, ancak birçoğu aşındırıcı ve toksiktir. Onları karıştırarak daha etkili bir formül edemezsiniz, bu karışımlar kişiler için trajik sonuçlara neden olabilir.

Ürünlerde genellikle etken malzemelerin isimleri vardır, etiketler riskleri vurgular ve karıştırmaya karşı uyarır. Son zamanlarda tüm dünyadan temizlik maddelerinin karıştırılması sonrası yaşanan zehirlenmeler ile ilgili vakalar artış göstermektedir.

Temizlik ürünleri karıştırılması ile ortaya çıkan kimya nedir?

Çeşitli temizleyicilerin - asitler, amonyak, hipoklorit ve hidroksitler - karışımlarının kimyası karmaşıktır. Yaşananların bir kısmı, karıştırmanın genellikle kapalı kapları bile parçalayabilen veya yakabilen çok fazla gaz ve ısı üretmesidir. Ayrıca, normal kullanımda kendiliğinden ve temizlik maddelerinin kasıtlı veya kasıtsız olarak karıştırılmasından önce meydana gelen ayrışma sorunu da vardır. Bu tür ayrışma hipokloröz asit (HOCl) gibi türler üreterek daha sonra diğer temizlik ürünleri ile ilave reaksiyonlara neden olabilir.

Çamaşır suyunun ayrışmasıda saklama koşullarına ve kullanıma bağlıdır; güneş ışığında, ısındığında, metallerle temas ettiğinde ve herhangi bir tetikleyici olmadan bile farklı konsantrasyonlarda klor gazı üreterek ayrışır,

NaOCl + H₂O → NaOH + HOCl

2HOCl → 2HCl + O₂

Hidroklorik asit hipoklorit ile reaksiyona girerek klor gazı oluşturur,

NaOCl + 2HCl → Cl₂ + NaCl + H₂O

Klor gazı toksiktir, ev tesisatı gibi ıslak yüzeylerle temas halinde asitler oluşturur, aynı zamanda akciğerler gibi canlı doku da tahribat oluştururlar.

Isıtma veya metallerle temas, çamaşır suyunun farklı bir yolla ayrışmasına da neden olabilir,

2NaOCl → O₂ + 2NaCl

Hipokloritin amonyakla karıştırılması, hipokloröz asit ve dolayısıyla hidroklorik asit üretmek için hipokloritin parçalanmasına neden olacaktır. Bu daha sonra kendi içinde tehlikeli olan klor gazını serbest bırakmak için daha fazla hipoklorit ile reaksiyona girecek, daha sonra ise aşındırıcı ve toksik kloraminler (R₂NCl) oluşturmak için amonyak ile reaksiyona girecektir. Yüzme havuzlarının belirgin kokusu, uçucu organik kloraminler üretmek için ter ve idrarda bulunan azot bileşikleri ile reaksiyona giren hipokloritin sonucudur.

Gaz fazında aşağıdaki bu reaksiyon oluşur,

2NH₃ + Cl₂ → NH₂Cl + NH₄Cl

Sıvı fazda ise aşağıdaki reaksiyon daha olasıdır,

NH₃ + NaOCl → NH₂Cl + NaOH

Amonyak özellikle konsantre ise, bu toksik buharları havada patlayıcı olan ve yanıklara ve göz hasarına neden olabilecek hidrazin (N₂H₄) oluşumuna yol açabilir. Neyse ki, bu reaksiyonun ev ortamında meydana gelmesi daha az olasıdır, çünkü aşırı amonyak ve en az 125 ° C sıcaklık gerektirir.

2NH₃ + NaOCl → N₂H₄ + NaCl + H₂O

Çamaşır suları alkol içeren ürünlerle karıştırılırsa kloroform oluşumu riski vardır. Reaksiyon çok karmaşıktır, ancak aşağıdaki gibi basitleştirilebilir.

CH₃CH₂OH + 4NaOCl + 2NaCl + H₂O → 2CHCl₃ + 6NaOH

Örneğin tuz ruhu ( Hidroklorik asit) ve çamaşır suyu karıştırdığında ise aşağıdaki reaksiyon meydana gelir ve zehirli klor gazı (yeşilimsi sarı bir renkte olan keskin kokulu ) açığa çıkmış olur.  Bu ayrıca çözeltinin asitliğine bağlı bir denge reaksiyonudur ve hipokloröz asitte ortaya çıkmaktadır.

NaOCl + 2HCl → Cl₂ + NaCl + H₂O ↔ NaCl + HOCl

Bir hidroksit çözeltisinin, bir asit ile su ve bir tuz üretmek için geleneksel bir şekilde reaksiyona gireceğini varsayabiliriz. Ancak konsantre formda, hızlı karıştırma, aside bağlı olarak klor veya klor içeren gazlar içerebilen çok fazla ısı ve duman üretir.

Temizlik ürünlerini yanlışlıkla karıştırırsanız ne yapmalısınız?

Temizlik ürünleri arasındaki ilk uyumsuzluk belirtileri tıslama sesi, buharlar, ısı ve köpürme olabilir. Karışımın hacmi küçükse, genellikle bol miktarda su ekleyerek karışımın hemen seyreltilmesi tavsiye edilir. Mümkünse ortamı hemen havalandırın. Herhangi bir reaksiyonun gözle görülür belirtileri gidene kadar bekleyin. Reaksiyonun hala gerçekleşmekte olduğuna dair herhangi bir işaret varsa daha fazla su ekleyin, ancak karışımı diğer kimyasallarla nötralize etmeye çalışmayın. Son olarak nefes almada problem ve vücunuzda yanıklar oluştuysa hemen 112'yi arayın.

Kaynak: https://www.chemistryworld.com/